Vroegtijdige zorgplanning is nadenken en beslissingen nemen over je toekomstige medische zorg en behandeling. Vroegtijdig betekent dat je erbij stilstaat voor het nodig is (dit kan dus ook voordat je ziek wordt). En zorgplanning is de voorbereiding op alle hulp en behandelingen die je zou kunnen krijgen, mocht je erg ziek of zwaar gekwetst worden, en daardoor je wil niet meer zou kunnen uiten.
Het zijn de artsen en specialisten die telkens de meest optimale behandeling(en) voorstellen. Zij hebben immers de kennis om het best af te wegen wat je als patiënt nodig hebt. Elke patiënt heeft het recht om de voorgestelde behandeling toe te stemmen én te weigeren, ook als het om een levensreddende behandeling gaat. De patiënt noch de familie heeft echter niet het recht om van de artsen een behandeling af te dwingen als de zorgverlener oordeelt dat deze niet zinvol is. Dit staat zo opgeschreven in de ‘Wet op de rechten van de patiënt’. Die wet stelt ook dat patiënten recht hebben op correcte informatie over zijn/haar gezondheidstoestand én dat iedere patiënt het recht heeft op de best mogelijke (palliatieve) zorg.
Vroegtijdige zorgplanning houdt in dat je op voorhand afweegt waar jouw voorkeuren liggen en welke behandelingen bij jou mogen uitgevoerd worden. Ook levenseindebeslissingen kunnen aan bod komen. Vroegtijdige zorgplanning is geen éénmalig gesprek. Het is een dynamisch overleg dat herhaald en aangepast kan worden wanneer je situatie verandert (zoals bij een opname in het ziekenhuis of woonzorgcentrum, een nieuwe diagnose,…).
Indien je de zekerheid wil hebben dat je later enkel nog de zorg krijgt die je zelf zou aanvaarden, kan je vooraf een vertegenwoordiger aanwijzen. Een familielid, goede vriend, vertrouwenspersoon of hulpverlener, je kan zelf een vertegenwoordiger benoemen die later in jouw naam zal spreken wanneer je zelf je wil niet meer kan uiten. Het is belangrijk dat je vertegenwoordiger jouw wil duidelijk kan en durft uit te spreken tegenover de arts en het behandelende team, want zij zijn verplicht hiermee rekening te houden. Maar bedenk ook dat vertegenwoordiger zijn niet gemakkelijk is. Beslissen in iemands plaats kan emotioneel heel zwaar zijn.
Vroegtijdige zorgplanning is nooit een verplichting. Je bent vrij om dit soort gesprek aan te gaan, met naasten en/of zorgverleners (zoals je huisarts). Nadien kan je jouw keuzes en beslissingen vastleggen in wilsverklaringen. Zo blijven je beslissingen duidelijk beschikbaar in de toekomst en krijgen ze een wettelijke basis. Deze documenten zijn nooit een eindpunt en kunnen altijd aangepast worden zolang je wilsbekwaam bent.
Hoe begin ik eraan?
Hoewel vroegtijdige zorgplanning op ieder moment kan opgestart worden, zal vaak een concrete verandering de aanleiding vormen om het gesprek aan te gaan. Soms is het de arts of een andere zorgverlener die het initiatief neemt om met jou hierover te praten. Als dat niet zo is, kan je je huisarts, of een andere zorgverlener die hiermee vertrouwd is, aanspreken. Wanneer je mensen uit je omgeving hierbij betrekt, is dat niet enkel om jou bij te staan maar het geeft hen ook ondersteuning en vertrouwen om later eventueel beslissingen te nemen wanneer je dat zelf niet meer kan.
In een eerste gesprek kan je alle nodige informatie opvragen en spreken over wat jou bezighoudt en wat je bezorgdheden zijn. Het is zeker zinvol om vooraf als voorbereiding een lijstje op te stellen met wat je zeker wil bespreken. In volgende gesprekken kan het concreter worden en kan je indien gewenst de belangrijkste beslissingen op papier zetten.